Meme kanseri KADIN CİNSEL SAĞLIĞI

KADIN CİNSEL SAĞLIĞI / Hemşire Çalışma Grubu Güncel Makale Özeti
366
Meme kanseri bugün kad›nlar aras›nda en s›k görülen
kanserdir. Meme kanseri teflhisinin ve tedavisinin kad›n›n
cinsel yaflam› üzerine önemli etkileri vard›r. Meme kanseri,
teflhisinden sonra 5 y›ll›k sa¤ kal›m oran›n›n %75 olmas›
nedeniyle de en iyi yaflam süresine sahip olan kanserdir.
Cinsellik, bireyin cinsel aktivite ile ilgili dokunma ihtiyac›,
yeterlilik duygular› ve iletiflim için bir efl ihtiyac› gibi
kavramlar› içine al›r. Kad›nlar için cinsellik arzu edilebilir
olma, çocuk do¤urma kapasitesi, beden imaj› düflüncelerini
kapsar. Cinsel iliflkide yeterlili¤in ötesinde emosyonel,
entellektüel ve sosyokültürel bileflenleri de içine alan
genifl bir kavramd›r.
Patricia Ganz ve arkadafllar›, 1998’de meme kanserli
864 kad›n› cinsel fonksiyon yönünden incelediklerinde,
sa¤ kalan meme kanserli hastalar›n iyi bir sa¤l›k alg›s› oldu¤
unu, depresyon düzeylerinin de, düflük depresyon
bulgular› gösteren yafll› kad›n (70 yafl ve üzeri) popülasyonuna
benzer oldu¤unu ifade etmifllerdir. Schover
(1997) meme kanserli hasta grubunda cinsel istekte azalman›
n sebepleri olarak; meme dokusundaki kay›p, saçlar›
n dökülmesi, a¤r›, beden imaj›nda, çocuk do¤urma kapasitesinde
ve sa¤l›k durumunu alg›lamadaki de¤ifliklikleri
göstermifltir. ‹lave olarak, ilaç uygulamalar›, hormonal
de¤ifliklikler, afl›r› yorgunluk ve kad›nlarda nüks korkusunu
da cinsel yaflam› olumsuz yönde etkileyen di¤er faktörler
aras›nda ele alm›flt›r. Kennedy (1999), tedavi edilmemifl
majör depresyon bozuklu¤u olan kad›n hastalar›n
%50’sinde libido ve uyar›lmada azalma, %15’inde de orgazm
olma güçlü¤ü ve cinsel istekte azalma bildirmifltir.
Monoamine oxidase inhibitörleri, benzodiazepinler ve trisiklik
antidepresanlar›n vajinal lubrikasyon ve libidoda
azalmaya sebep olabilece¤ini vurgulam›flt›r. Etnik geçmiflleri
ne olursa olsun, meme kanseri teflhisi konmufl kad›nlar›
n, ölüm, kanser nüksü, tedavinin fiziksel ve maddi etkileri,
efllerinin sadakatinin yok olmas›, reddedilme ve terkedilme
korkular› yaflad›klar› bilinmektedir. Bunlar›n hepsi
cinselli¤i olumsuz olarak etkilemekte, cinsel aktivite s›-
ras›nda beklenen a¤r›, rahats›zl›k ve baflar›s›zl›k korkusu
da bu etkiyi fliddetlendirebilmektedir.
Meme koruyucu cerrahi (MKC), beden imaj› ve özgüveni
korumas› nedeniyle, radikal prosedürlere göre psikososyal
aç›dan daha avantajl› bulunmaktad›r. Gerard
(1982), rekonstrüktif cerrahi olanlarda, olmayanlara göre
cinsel istek ve uyar›lman›n daha h›zl› oldu¤unu belirtmektedir.
Al-Ghazal ve arkadafllar› (2000), geç ile acil rekonstrüksiyonun
psikolojik etkilerini araflt›rd›klar›nda; acil rekonstrüksiyon
yap›lan grupta anksiyete, depresyon, özgüven,
cinsel çekicilik hissi ve doyumda anlaml› bir üstünlük
oldu¤unu bildirmifllerdir. Rowland (2000) çal›flmas›nda,
rekonstrüktif cerrahiyi tercih eden kad›nlar›n, modifiye radikal
mastektomi (MRM) yap›lan kad›nlardan daha varl›kl›,
cinsel iliflkisinde doyumlu, yüksek e¤itimli ve genç olduklar›
n›, MKC olan kad›nlarda di¤er gruba göre cinsel yaflamlar›
üzerine olumsuz etkisinin daha az oldu¤unu saptam›
flt›r. Meme rekonstrüksiyonu operasyonunun enfeksiyon,
a¤r›, skar oluflumu ve hastanede kal›fl süresinin uzamas›
gibi risklerinin oldu¤u, ayr›ca memede hissizlik, meme
bafl› yoklu¤u, memenin daha sert ve asimetrik olmas›
n›n da uzun süreli psikolojik sorunlara neden olabildi¤i
belirtilmektedir.
Over yetmezli¤i, kemoterapi alan meme kanserli kad›
nlarda yafla ve doza ba¤l› olarak de¤iflmekle beraber,
%89 gibi büyük oranda görülebilmektedir. Ganz (1998),
50 yafl alt›ndaki kemoterapi uygulanan kad›nlarda en büyük
riskin cinsel ifllev bozuklu¤u oldu¤unu, vaginal kuruluk,
uyar›lamama, orgazm güçlü¤ü çektiklerini belirtmifltir.
Young-McCaughan (1996), tamoxifen ile tedavi edilen
kad›nlar› tamoxifen almayan kad›nlar ile karfl›laflt›rd›¤›nda,
tamoxifen kullananlarda anlaml› düzeyde cinsel ifllev bozuklu¤
u bildirmifltir. Meme kanseri tedavisinin bulant›,
yorgunluk gibi sonuçlar›n›n, cinsel doyuma anlaml› düzeyde
engel oldu¤u araflt›rmalarda vurgulanmaktad›r. Kemoterapi
uygulanan meme kanserli hastalardaki yorgunluk
düzeyinin, kemoterapi uygulanmam›fl hastalara göre
Meme kanseri ve cinsellik
Henson HK .
Sexuality and Disability 20 (4) 2002: 261-275
Güncel Makale Özeti Hemşire Çalışma Grubu / KADIN CİNSEL SAĞLIĞI
367
daha fliddetli ve sürekli oldu¤u belirtilmifltir. Radyasyon
tedavisi alt›ndaki kad›nlar›n %80’inde, tedavisi tamamlananlar›
n da %30’unda yorgunluk rapor edilmifltir. Barni
(1997-1998) çal›flmas›nda, sa¤ kalan meme kanserli hastalar›
n, tedavi sonras› kötüleflme yoksa, ciddi bir hastal›k
ortaya ç›kmad›ysa yaflam kalitesi aç›s›ndan yafl karfl›laflt›rmal›
kontrollerden çok farkl› olmad›¤›n› vurgulam›flt›r.
Meme Kanserli Hastalarda Cinsel Problemlerin Tedavisi
Sa¤ kalan meme kanserli hastalarda cinsel ifllev bozuklu¤
unun tedavisi, bir çok sebebinin olabilece¤i dikkate al›-
narak bireysel olarak yap›lmal›d›r. Baz› yazarlar, testosteron
düzeyindeki azalman›n kad›n ve erkek hastalarda cinsel
istekte azalmaya sebep oldu¤unu ve meme hastalar›nda
da düflük doz testosteron kullan›labilece¤ini savunmaktad›
rlar. Kaplan (1992), Kemoterapi uygulanan meme
kanserli hastalarda testosteron replasman tedavisiyle cinsel
istek ve orgazm düzeyinde geliflme bildirmifltir. Bu
hasta grubunda vajinal kurulu¤un tedavisinde, oral veya
patch östrojen ilavelerinin dikkatli kullan›lmas› gerekmektedir.
Östrojenin vajina duvar›ndan absorbsiyonunun s›-
n›rl› oldu¤u göz önüne al›n›rsa, vajinal östrojen veya yavafl
östrodiol sal›n›ml› vajinal ring kulan›m›, atrofik vajina
duvar›n›n olgunlaflmas› için bir seçenek olabilir. Ya¤l› jel,
krem ve analjezik jeller vajinal lubrikasyon ve a¤r›y› en aza
indirerek cinsel iliflkiyi kolaylaflt›rabilir. Sa¤l›k profesyonellerinin
zaman s›n›rl›l›¤›, bilgi eksikli¤i, cinsel sorunlar› görüflme
ile ilgili kiflisel anksiyeteleri hastalar ile bu konuyu
konuflmalar›na ve çözüm üretmelerine engel olabilmektedir.
Klinisyenlerin meme kanserli hastalar›n cinsel ifllev
bozukluklar› ile ilgili bilgi alma, yönlendirilme ve tedavi
gereksinimlerinin fark›nda olmalar› gerekmektedir.
Çeviri:
MSc. Dilek Aygin
Sakarya Üniversitesi, Sa¤l›k Hizmetleri Meslek Yüksek
Okulu